Γ. Ρωμανιάς: Οι 10 κρυφές παγίδες του ασφαλιστικού νομοσχεδίου.

του ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΩΜΑΝΙΑ*

Η μέχρι σήμερα κριτική στο ασφαλιστικό νομοσχέδιο έχει περιορισθεί στις διατάξεις του εκείνες που οδηγούν σε μειώσεις των συντάξεων και σε αυξήσεις των ορίων ηλικίας και των απαιτουμένων συντάξιμων ετών. Είναι, όμως, απολύτως αναγκαίο να στρέψουμε την κριτική και σε συγκεκριμένες ρυθμίσεις του νομοσχεδίου που μέχρι σήμερα έχουν περάσει απαρατήρητες, για να καταδειχθεί όχι απλώς η ανεπάρκεια αλλά η δομική αδυναμία του νομοσχεδίου, ώστε να καταστεί κατανοητό ότι έχουμε ένα νομοσχέδιο που δεν μπορεί να εφαρμοστεί ως νόμος: όσο νωρίτερα το αντιληφθούμε τόσο καλύτερα. Το νομοσχέδιο πρέπει να αλλάξει αμέσως προσανατολισμούς, αλλιώς, κι αν ακόμη ψηφισθεί και γίνει νόμος του κράτους, δεν έχει μέλλον αφού θα αποδειχθεί ανεφάρμοστο. Σύντομα θα γίνει αντιληπτό ότι επιβάλλεται η αντικατάστασή του με νέο νομοθέτημα.

1. Οι γενικές ρυθμίσεις του ασφαλιστικού περιέχονται, ήδη, στο μνημόνιο που η χώρα μας συνυπέγραψε με το ΔΝΤ, την Ε.Ε. και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το μνημονιοπαράρτημα του ήδη ψηφισθέντος, με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, από την περασμένη εβδομάδα νόμου και αποτελεί το βασικό κείμενο στο οποίο θα προσαρμοσθούν και οι ρυθμίσεις του ασφαλιστικού. Συνεπώς, αν προκύπτει δυσαρμονία μεταξύ συγκεκριμένων ρυθμίσεων του ασφαλιστικού και του μνημονίου, αν δηλαδή διαπιστωθεί ότι συγκεκριμένες ρυθμίσεις του ασφαλιστικού νομοσχεδίου είναι ευνοϊκότερες από τις αντίστοιχες προβλέψεις του μνημονίου, αυτό σημαίνει ότι θα ακολουθήσει και νέα ασφαλιστική νομοθετική παρέμβαση που θα προσαρμόσει και τις ευνοϊκότερες αυτές ρυθμίσεις στις επιταγές του μνημονίου.

Ως παραδείγματα αυτών των αποκλίσεων αναφέρω τις προβλέψεις του μνημονίου για την 37ετία (σήμερα προβλέπεται η συνταξιοδότηση με 37 συντάξιμα έτη χωρίς όριο ηλικίας, ενώ το μνημόνιο ζητά 40 έτη με προσαρμογή μέχρι το 2015 και με όριο ηλικίας το 60ό έτος από 1.1.2011). Επίσης, την θέσπιση της ηλικίας των 60 ετών ως ελάχιστης ηλικίας συνταξιοδότησης από 1.1.2011, ακόμη και για αυτούς που υπάγονται σήμερα στα βαριά και ανθυγιεινά επαγγέλματα (που σημαίνει επιμήκυνση της ηλικίας συνταξιοδότησης κατά 5-7 χρόνια). Οι ρυθμίσεις αυτές δεν περιλαμβάνονται στο ασφαλιστικό νομοσχέδιο, με δεδομένο, όμως, ότι το κεντρικό σημείο αναφοράς είναι το μνημόνιο, είναι βέβαιο ότι αναμένεται και δεύτερο πλέον επώδυνο ασφαλιστικό νομοσχέδιο (η τροποποίηση του σημερινού με τη μέθοδο των τροπολογιών κατά τη διαδικασία ψήφισής του στη Βουλή).

2. Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό του ασφαλιστικού νομοσχεδίου είναι η κατάργηση της 3μερούς χρηματοδότησης με την απόσυρση του κράτους από την υποχρέωση συγχρηματοδότησης του συστήματος. Η κατάργηση αυτή συνοδεύεται από δύο επιδιώξεις:

Πρώτον, από τη μεθοδευμένη προσπάθεια να παραπλανηθεί ο λαός ότι το κράτος εξακολουθεί να χρηματοδοτεί την κοινωνική ασφάλιση, επειδή από το 2018 θα καταβάλει την αποκαλούμενη βασική σύνταξη.

Δεύτερον, από την παντελή απόκρυψη ότι, η τριμερής χρηματοδότηση (ασφαλισμένοι, εργοδότες, κράτος) επιβάλλεται από τη Διεθνή Σύμβαση Εργασίας 102 που το ελληνικό κράτος έχει επικυρώσει και εισαγάγει στην εσωτερική μας έννομη τάξη με το Ν. 3251/1955.

Παρά τη μεθοδευμένη ασάφεια του κειμένου του νομοσχεδίου, από την 1.1.2008 και ενδεχομένως από την 1.1.2005, καταργούνται το ΕΚΑΣ, το επίδομα των ανασφάλιστων υπερηλίκων και τα κατώτατα όρια και συγχωνεύονται με την αποκαλούμενη βασική σύνταξη. Συνεπώς, η βασική σύνταξη αποτελεί προνοιακού και όχι συνταξιοδοτικού χαρακτήρα επίδομα και ανήκει στο κρατικό προνοιακό και όχι στο δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα (με το οποίο δεν έχει οποιαδήποτε σχέση). Εξάλλου, είναι γνωστό ότι το προνοιακό σύστημα βαρύνει εξ ολοκλήρου τον κρατικό προϋπολογισμό και δεν έχει ανταποδοτικό χαρακτήρα (αντιθέτως, το δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα έχει -συλλογικό- ανταποδοτικό χαρακτήρα). Οι διαπιστώσεις αυτές οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το κράτος επιχειρεί να χρεώσει το συνταξιοδοτικό σύστημα με τις προνοιακές δαπάνες, τις οποίες, όμως, οφείλει εξ ορισμού, να καταβάλει, αποκλειστικώς, ο κρατικός προϋπολογισμός.

3. Ουσιαστική είναι και η κατάργηση της ρύθμισης του άρθρου 146 του νόμου 3655/2008 που προέβλεπε τη σταδιακή μείωση των επικουρικών συντάξεων από 1.1.2013, ώστε το 2020 να έχουν περιορισθεί στο 20 % των συνταξίμων αποδοχών. Αντί της καταργούμενης ρύθμισης, προβλέπεται η διερεύνηση της βιωσιμότητας των επικουρικών Ταμείων μέσα στο 2011, από την Εθνική Αναλογιστική Αρχή και ο αντίστοιχος καθορισμός των ποσοστού αναπλήρωσης, χωρίς να ισχύει, πλέον, το κατώτατο όριο του 20% που προέβλεπε ο νόμος Πετραλιά, αλλά και με πιθανή την κατάργηση και συγκεκριμένων επικουρικών Ταμείων.

4. Περίεργης σύλληψης είναι και η ρύθμιση των άρθρων 3 και 4 του νομοσχεδίου, επειδή καθιερώνει ποσοστά επί των συντάξιμων αποδοχών η των ασφαλιστικών κατηγοριών, κατά τρόπο που ευνοεί τους υψηλότερα αμειβόμενους και αδικεί κατάφωρα εκείνους που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη προστασίας, δηλαδή τους χαμηλοσυνταξιούχους και τους μέσης κατηγορίας συνταξιούχους. Είναι εντόνως άδικη η καθιέρωση ποσοστών από 0,7% μέχρι 1,1% για τη κατώτερη ασφαλιστική κλάση (συντάξιμες αποδοχές 850 ευρώ), ενώ για την ανώτατη ασφαλιστική κλάση (4.200 και άνω ευρώ) τα καθιερούμενα ποσοστά κυμαίνονται από 1,27% μέχρι 3%. Με τις επιλογές αυτές ο συνολικός δείκτης αναπλήρωσης των χαμηλοσυνταξιούχων, τόσο για τα 35 όσο και για τα 40 χρόνια ασφάλισης, υπολείπεται καταφανώς του αντίστοιχου δείκτη των υψηλοσυνταξιούχων (ενώ η κοινωνική δικαιοσύνη επιβάλλει να συμβαίνει το αντίθετο). Ανάλογη παρατήρηση ισχύει και για την περίπτωση των αυτο-απασχολούμενων.

5. Προβλέπεται (άρθρο 11 παρ. 1) η δυνατότητα αναπροσαρμογής των συντάξεων (τόσο της βασικής όσο και της αναλογικής) ανάλογα με τη μεταβολή του ΔΤΚ, του ΑΕΠ αλλά και των οικονομικών δυνατοτήτων του αντίστοιχου κατά περίπτωση ασφαλιστικού Ταμείου. Η διατύπωση του άρθρου αφήνει ανοικτό παράθυρο όχι απλώς για το πάγωμα των συντάξεων αλλά και για ενδεχόμενη αρνητική αναπροσαρμογή τους. Επίσης, ουδέν αναφέρει πώς και από ποιόν θα διαπιστώνεται η οικονομική δυνατότητα του Ταμείου.

6. Η διατύπωση του άρθρου 38 περί επιβολής νέου ΛΑΦΚΑ οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η εισφορά για τις συντάξεις άνω των 1.700 ευρώ θα είναι σημαντική αφού θα επιβάλλεται στο σύνολο της σύνταξης και όχι στο τμήμα της που υπερβαίνει το ποσόν των 1.400 ευρώ. Εκτός αυτού, η διάθεση των εισπραττόμενων ποσών για την κάλυψη των ελλειμμάτων ΦΚΑ αντιστρατεύεται την έννοια και τη λειτουργία του ΑΚΑΓΕ που έχει χαρακτήρα δημιουργίας αποθεματικού. Η αλήθεια είναι ότι με την επιβολή του ΛΑΦΚΑ: επιχειρείται η συγκέντρωση χρημάτων, από το σύνολο των συνταξιούχων που έχουν συντάξεις άνω των 1.400 ευρώ, για να διατεθούν προς ενίσχυση συγκεκριμένων Ταμείων ώστε να καταστεί δυνατή η κάλυψη των αναγκών του για καταβολές συντάξεων.

7. Ο συντελεστής βελτίωσης (μετά το 2010) σε περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης (άρθρο 8) είναι πολύ χαμηλός (μόλις 0,06 / έτος), με συνέπεια να παραμένει κατ' ουσίαν άλυτο το πρόβλημα των αδικιών στη διαδοχική ασφάλιση.

8. Προβλέπεται η επαναλειτουργία της Διαρκούς Επιτροπής Κρίσεως Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων που συγκροτήθηκε με βάση τον Ν. 3790/2009 και κατάρτιση νέας λίστας που θα ισχύει μόνο για όσους ασφαλίζονται για πρώτη φορά από 1.7.2011.

9. Οι διατυπώσεις του άρθρου 27 περί ενοποιήσεων των ασφαλιστικών Ταμείων έχουν ευχολογικό χαρακτήρα. Το θέμα δεν είναι ώριμο και χρειάζονται σοβαρές μελέτες όχι μόνον αναλογιστικές αλλά και κοινωνικο-πολιτικού χαρακτήρα που μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει. Θεωρώ ανεφάρμοστο το άρθρο.

10. Με την εισαγωγή του συστήματος υπολογισμού των συντάξεων εισάγεται ο γνωστός τύπος τιμαριθμοποίησης των εισοδημάτων των παλαιότερων ετών (ισχύει, άλλωστε και σήμερα και στην Ελλάδα) με παράλληλο συνυπολογισμό ενός δείκτη ωρίμανσης. Μία προσπάθεια συνεκτίμησης, όμως, του εισαγόμενου δείκτη ωρίμανσης (0,06/έτος) με το πραγματικό ποσοστό αύξησης των μισθών ανά τριετία (περί το 10%) αναδεικνύει με ενάργεια το τεράστιο μέγεθος των απωλειών κατά τον υπολογισμό των συντάξεων, σε βάρος του εκάστοτε συνταξιούχου.

* Ο Γιώργος Ρωμανιάς είναι επιστημονικός σύμβουλος ΙΝΕ - ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ

Πετρόπουλος Α.
Ημερομηνία δημοσίευσης: 16/05/2010